آستیگمات چشم چیست؟ نحوه درمان و علائم آن

آستیگمات چشم یکی از عارضه های و مشکلات رایج چشمی می باشد که بسیاری از افراد را درگیر خود کرده است. بنابراین این افراد برای اصلاح دید خود مجبور به استفاده از عینک، لنز و … هستند و یا برخی تصمیم به انجام عمل های جراحی می گیرند. اگر با این مشکل دست و پنجه نرم می کنید و یا علائم آن را مشاهده کرده اید، با ما همراه باشید.

آستیگمات چشم چیست؟

آستیکمات چشم (Astigmatism) یا کژبینی به معنای آن است که قرنیه یا عدسی چشم فرد شکل منظمی ندارد و کره چشم فرد گرد نیست. کره چشم فرد عادی درست شبیه یک توپ گرد است. بدین ترتیب وقتی نور وارد شده در چشم می شود به صورت مساوی و منظم شکسته شده و دید واضحی را به‌ وجود خواهد آورد. اما اگر کره چشم به اندازه کافی گرد نباشد (برای مثال شبیه توپ فوتبال آمریکایی باشد) نور بیش‌ تر از یک جهت خم می‌ شود. این به معنای آن است که فقط بخشی از یک شئ در کانون توجه قرار می‌ گیرد و سایر قسمت‌ ها ممکن است مبهم و تار به‌ نظر برسد.

در حالت آستیگمات، ابعاد کره چشم متقارن نمی باشد و همین ناهمواری باعث می شود تا نور به درستی وارد چشم نشود که نتیجه آن، تاری دید و یا دید مبهم است.

آستیگمات معمولا یا با دوربینی و یا با نزدیک بینی همراه خواهد بود. این عارضه ها، به عیوب انکساری چشم شناخته می شوند. زیرا در تمام این سه مورد، با مشکل نحوه شکست یا انکسار نور مواجه هستیم.

انواع آستیگمات چشم یا کژبینی

• آستیگمات قرنیه

این نوع کژبینی در اثر نامنظم بودن شکل قرنیه ایجاد می‌ شود که در نتیجه آن، دید فرد دچار مشکل خواهد شد و اجسام دور و یا نزدیک برای او تار می شود.

• آستیگمات عدسی

این نوع کژبینی در اثر نامنظم بودن شکل عدسی چشم ایجاد می‌ شود.

علائم آستیگمات چیست؟

این عارضه با علائم خفیفی همراه است که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

• تاری دید یا تحریف دید
• خستگی چشم
• سردرد
• مشکل دید در شب
• دوبینی
• حساسیت و سوزش مداوم چشم

چه عواملی باعث ایجاد آستیگمات چشم می شود؟

این عارضه عمدتا در افراد به صورت مادرزادی به وجود می آید و علت قطعی آن مشخص نیست. گاها این عارضه به دلیل ضربه به چشم و یا ابتلا به برخی دیگر از بیمار ها به وجود می آید. ممکن است گاهی اوقات این مشکل بعد از جراحی های دیگر چشم نیز ایجاد شود. قوز قرنیه نیز یکی دیگر از عواملی است باعث بروز آستیگمات می شود.

افرادی که بیش از دیگران در معرض آستیگمات چشم قرار دارند:

بعضی از موارد باعث می شود تا فرد بیش از دیگران در معرض ابتلا به کژبینی باشد که در زیر به آن ها اشاره کردیم:

• سابقه خانوادگی آستیگماتیسم یا سایر اختلالات چشم نظیر قوز قرنیه (عامل وراثت از مهم ترین عوامل در جهت انتقال بیماری های چشمی می باشد)
• زخم یا نازک شدن قرنیه
• نزدیک‌ بینی شدید
• دوربینی شدید
• سابقه انجام برخی جراحی‌ های چشمی خاص همچون عمل آب مروارید

روش های تشخیص آستیگمات چشم یا کژبینی

کژبینی به مرور ایجاد می شود، اما توصیه می کنیم در صورت مشاهده و احساس هر یک از علائم آنف برای تشخیص قطعی به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید. پزشک با استفاده از روش های مختلفی و تست های متعددی این عارضه را تشخیص می دهند.

1- تست بینایی سنجی

آزمایش بینایی‌ سنجی برای ارزیابی قدرت دید بیمار و تعیین نمره چشم آستیگمات انجام می‌ گیرد. برای این منظور، پزشک از شما می‌ خواهد حروف موجود بر روی تابلویی را بخوانید که در فاصله مشخصی از شما قرار گرفته است. با توجه به میزان تشخیص این حروف که با اندازه های مختلفی بر روی تخته قرار دارند، میزان نزدیک بینی و آستیگماتیسم چشم ها مشخص خواهد شد.

2- فوروپتر (Phoropter)

فوروپتر دستگاهی بسیار دقیق است که به یک مانیتور وصل می باشد و در چند ثانیه شماره چشم و جزیی‌ ترین مشکلات Astigmatism را تشخیص می‌ دهد. سرعت و دقت بسیار زیاد این دستگاه از خستگی و معطل شدن بیمار جلوگیری کرده و به پزشک کمک می‌ کند نمره چشم آستیگمات را تعیین کند تا به وسیله آن، به بینایی و اصلاح دید آن کمک کند.

3- کراتومتر (Keratometer)

کراتومتر ابزاری است که برای اندازه‌ گیری درجه آستیگمات چشم، میزان خمیدگی بخش قدامی قرنیه و ارزیابی زوایای مختلف آن مورد استفاده قرار می‌ گیرد. با استفاده از این ابزار، بعد از جراحی چشم پزشکان مناسب‌ ترین لنز را برای بیمار تجویز می‌ کنند.

4- اتورفراکتور (Autorefractor)

اتورفراکتور یکی دیگر از ابزارهایی است که برای بررسی وضوح بینایی به‌ کار می‌ رود. با استفاده از این دستگاه، نور به چشم تابیده می شود و در زمان بازگشت نور و یا بازتاب آن، میزان تغییر آن اندازه گیری می شود. با توجه به این تغییر، دکتر می تواند لنز و یا عینک را برای شخص تجویز کند.

5- توپوگرافی قرنیه

عارضه‌ نگاری یا توپوگرافی یک فناوری پیشرفته است که ارزیابی دقیق ساختار قرنیه را امکان‌ پذیر کرده و با ارائه یک نقشه رنگی به تشخیص آستیگمات، آب مروارید و قوز قرنیه کمک می‌ کند.

روش های درمان آستیگمات چشم

همانند دیگر عیوب انکساری چشم، روش های متعددی برای اصلاح دید افراد دارای کژبینی وجود دارد. اگر آستیگمات چشم خفیف و جزیی باشد نیازی به استفاده از عینک و یا لنز نخواهد بود. اما اگر میزان آن شدید باشد، پزشک متخصص یکی از روش های درمانی را برای شخص تجویز خواهد کرد:

1- استفاده از عینک

اولین و تضمینی ترین روش برای افرادی که چشمان آن ها دارای عیوب انکساری است، استفاده از عینک می باشد که عوارض و ناراحتی برای فرد به وجود نخواهد آورد. فرد با توجه به میزان آستیگمات بودن چشم، بایستی در طول روز و انجام کارهای روزمره خود، از عینک طبی استفاده کند.

2- استفاده از لنزهای تماسی

بسیاری از افراد به دلایل شخصی و متعددی از عینک طبی خوششان نمی آید و یا نمی خواهند از این روش درمانی استفاده کنند. دکرت معالج می تواند لنزهای تماسی برای آن ها در نظر بگیرد. اما بایستی توجه داشته باشید که استفاده از لنزها بسیار حساس است و باید بهداشت را رعایت کنید در غیر این صورت، امکان عفونت های چشمی و مشکلات دیگر برای چشم وجود دارد.

3- ارتوکراتولوژی (Orthokeratology)

در صورت شدیدتر بودن عارضه، ممکن است پزشک روشی به نام ارتوکراتولوژی برای شما تجویز خواهد کرد. ارتوکراتولوژی یا شکل‌ دهی قرنیه با استفاده از لنز، یک روش نسبتا قدیمی است که به استفاده از نوعی لنز انجام می شود که از این لنز در طول شب و خواب استفاده می شود. در این تکنیک و روش درمانی، بیمار در طول شب یک لنز خاص را در چشم خود قرار می دهد و روز بعد، بعد از بیدار شدن، آن را از چشم خارج می کند.

در این صورت، در طول روز، شخص دیگر نیازی به استفاده از عینک و یا لنز نخواهد داشت.این لنز به اصلاح فرم قرنیه کمک می کند اما موقتی است. بدین گونه که شخص هر شب بایستی آن را در چشم خود قرار دهد، در غیر این صورت دیگر کارساز نخواهد بود.

4- جراحی چشم

جراحی انکساری چشم، با استفاده از لیزر انجام می شود و روش های مختلفی را شامل می شود. در طی این عمل جراحی، پزشک با استفاده از لیزر، فرم شکل قرنیه را تغییر می دهد و اصلاح می کند. بدین ترتیب، چشم می تواند نور اجسام را به درستی دریافت و بازتاب کند.

این جراحی عمدتا به روش لیزیک (LASIK)، PRK یا RK انجام می‌ گیرد. قبل از انجام جراحی، شرایط بیمار در نظر گرفته می شود و آزمایشات لازم انجام می شود و در صورت صلاحیت، قرنیه چشم بیمار تحت عمل قرار می گیرد. قبل از جراحی، چشم بیمار با قطره ای بی حس می شود و در طی عمل، که عملی سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی می باشد، هیچ دردی را حس نخواهد کرد.

با استفاده از لیزر یا یک دستگاه مکانیکی، قرنیه برش خورده و اصلاح می‌ شود. در مرحله بعد، بخش برش خورده به محل اولیه خود بازگردانده شده و به آرامی جاگذاری می‌ شود. در نهایت، برای پیشگیری از التهاب و عفونت، قطره آنتی‌ بیوتیک و ضد التهاب تجویز می‌ شود.

مدت زمان این اعمال جراحی بسیار کم و در حدود 20 دقیقه می باشد. همچنین دوران نقاهت ان نیز بسیار کم است و شخص به سرعت می تواند فعالیت های روزانه خود را از سر گیرد. براساس مطالعات، ۹۶ درصد از بیماران پس از انجام جراحی لیزیک وضوح بینایی خود را باز می‌ یابند.

درمان گیاهی آستیگمات چشم

آستیگمات چشم را نمی توان با استفاده از روش های خانگی و گیاهی به طور کامل از بین برد، اما می توان سرعت پیشرفت آن را با گیاهانی دارویی، کاهش داد:

• سرمه اثمد
• سرمه کافوری
• داروی شافیه
• داروی بلغم زدا

درمان خانگی آستیگمات چشم

درمان آستیگمات چشم در خانه ممکن نیست اما انجام مداوم تمرینات ورزشی و یوگای چشم ممکن است در بهبود وضعیت Astigmatism و کژبینی موثر باشد. می توانید از پزشک خود درخواست شرح این ورزش ها و تمرینات را داشته باشید. اما توجه کنید که استفاده از روش های اینترنتی ممکن است کاراساز نباشد و نتیجه عکس داشته باشد.

سئوالات متداول

آستیگمات چشم یکی از عارضه هایی است که بسیاری از افراد را درگیر خود کرده و پرسش های تکراری بی شماری درباره آن وجود دارد. در این قسمت به بعضی از آن ها پاسخ داده ایم:

Astigmatism با بالا رفتن سن افزایش پیدا می کند؟

براساس مطالعات آکادمی چشم پزشکی آمریکا، آستیگماتیسم معمولا با افزایش سن پیشرفت می‌ کند. دلیل آن هم،

ضعیف شدن عضلات پلک و کاهش تدریجی فشار ماهیچه‌ های اطراف چشم می باشد.

عمل های جراحی برای رفع آستیگمات چیست؟

روش‌ های لیزیک (LASIK)، PRK و RK از رایج‌ ترین انواع جراحی کژبینی به حساب می‌ آید.

آستیگمات مثبت و منفی چیست؟

کژبینی مثبت به معنای ابتلای فرد به دوربینی آستیگماتیسم و آستیگمات منفی به معنای نزدیک‌ بینی آستیگماتیسم است.

نزدیک بین و آستیگمات یعنی چه؟

همان طور که پیش تر اشاره کردیم گاهی ممکن است فرد هم به آستیگمات مبتلا باشد و هم به نزدیک بینی، در این صورت، اصطلاحا گفته می‌ شود، بیمار به عارضه نزدیک‌ بینی آستیگماتیسم دچار شده است.

عدم رسیدگی و درمان به‌ موقع استیگمات عوارضی به‌ دنبال دارد؟

عدم رسیدگی و درمان به‌موقع کژبینی ممکن است با عوارضی نظیر تنبلی چشم همراه باشد.

تفاوت آستیگمات و ضعیفی چشم چیست؟

هر دو عارضه کژبینی و ضعف بینایی، وضوح دید فرد را دچار اختلال می‌ کنند. با این حال، عوامل موثر در بروز این مشکلات، روش تشخیص و راه‌ های درمان آن‌ ها با یکدیگر متفاوت است. به عبارت دیگر، ضعف چشم از جمله مشکلاتی است که در اثر رعایت نکردن برخی استانداردهای مربوط به سلامت چشم و با گذشت زمان به وجود می آید. این در حالی است که آستیگماتیسم عمدتا به صورت مادرزادی در فرد وجود دارد.

آستیگمات چشم درمان دارد؟

در همین مقاله در قسمت بالاتر اشاره کردیم که کژبینی راه های درمان زیادی همچون دوربینی و نزدیک بینی دارد. استفاده از عینک و لنز و همچنین اعمال جراحی مختلف، از جمله روش های درمان کژبینی می باشند.

مطالعه با نور کم یا رعایت نکردن فاصله مناسب با تلویزیون ممکن است باعث آستیگمات شود؟

خیر. عدم رعایت استانداردهای لازم برای تماشای تلویزیون و مطالعه می‌ تواند در خستگی یا ضعف چشم موثر باشد. اما، آستیگاتیسم با این موارد در ارتباط نیست. این موارد می تواند باعث نزدیک بینی در فرد شود. نزدیک بینی بدین صورت است که فرد اشیای نزدیک را به وضوح می بیند اما در دیدن اجسام دور دچار مشکل می شود.

ورزش چشم می تواند در رفع آستیگمات چشم موثر باشد؟

پیشرفت فناوری و استفاده مداوم از تلفن‌های همراه و سایر ابزارهای مشابه، مشکلات بینایی را به شکل قابل توجهی افزایش داده و توجه به روش‌هایی نظیر ورزش، ماساژ و حتی یوگای چشم را دو چندان کرده است. با این حال نیز، از دهه 1900 تا به اکنون، تاثیرات ورزش چشم برای افراد به وضوح مشخص شده است و روشی درمانی برای اصلاح دید به شمار می رود. این ورزش ها و تمرینات، عیوب انکساری چشم را از بین نمی برد، اما می تواند در روند بهبودی آن کمک شایانی کند.

چه زمانی باید به پزشک برای تشخیص آستیگمات بروم؟

زمانی که یکی از علائم گفته شده در بالا را داشتید، به صورتی که انجام کارهای روزمره را برای شما دشوار کردف لازم است برای تشخیص قطعی و انجام تست ها، به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید.